2017ko apirilaren 28an Angelun, Amadèu Baris eta Guy Mondorge Baiona eta Aturri aldeko Gaskoi Akademiaren idazkari nagusi eta presidentearekin. Irakurri nuen hitzaldia Akademian sartzeko:

   Adishatz a tots,

  Que soi Franck Dolosor.

Que soi jornalista a la television basca : jornalista e basco...?

Dab un chic d'umor – que n'avem tan besonh – que disi sovent

que hè lhèu drin tròp per ua sola persona.

Plan segur qu'ei tad arríder, puishque soi hèra fièr d'estar jornalista e basco.

Fièr e aunorat tanben que m'ajan convidat ad arrejúnher los rengs de l'Academia Gascona de Baiona e deu Baish Ador, ua institucion qui compta hèra per jo. Jamei n'avèvi imaginat har partida d'aquera familha.

Qu'ei donc beròi esmavut qui pensi uei a totas aqueras hemnas e a tots aqueths òmis qui despuish mila nau cents vint e sheis s'amassan a l'entorn d'ua medish idea: tornar balhar las soas letras de noblessa a la lenga gascona de las duas parts de l'Ador.

Ua pensada tota especiau per Marguerita Dicharry, l'ua de las purmèras personas dab qui realizèi los mens purmèrs reportatges suus Gascons de Baiona e deu Baish Ador, que i a dejà mantuas annadas.

Qu'arremèrcii plan solide lo president Guy Mondorge per m'aver amuishat la soa hidança, e que saludi hòrt amistosament lo men pairin de uei:

lo men mèste, l'amic Amadèu Baris.

Gran mercés a tu per tot lo tribalh hèit totas aqueras annadas.

Tà cada disciplina que cau tostemps ua referéncia, un modèle,

e per nosautes, qu'ei clar qu'ací lo guida que s'apèra Amadèu.

Alavetz, la question deu dia, b'ei de saber çò que hè un jornalista basco

de 40 ans a l'Academia Gascona.

Per jo, lo gascon, qu'ei en purmèras mantuns soviers e istuèras:

Que vieni de Sent Per, Senpere en basco, Senpere com disen a nosta,

dens la familha, enter amics; e, causa estranha, en francés lo nom de la comuna qu'ei Saint-Pée-sur-Nivelle, Pée en gascon, pas Pierre en francés... Lo men vilatge n'a donc pas nat nom en francés, petit detalh, mes en la vita que cau estar atentiu.

Quan èri joen, que passavi ua partida de la vacanças en çò deus cosins

a Anglet, au quartièr Aritxague, Aritxague en basco...

mes a l'alea Bòrdanava...

Bòrdenava, un nom qui n'ei pas ni basco ni francés...

E atau donc, en la nosta region, tot çò qui n'ei pas francés

n'ei pas obligatòriament basco!

Qu'aprengoi desempuish que centenats de lòcs e pòrtan noms gascons despuish lo pòrt deus pescaires de Biàrritz dinc a Càmer, Labastida, en passant per Baiona e, plan segur, Anglet. Tostemps estar atentiu e a l'escot.

Parlar de la lenga gascona qu'ei tanben soviene's de las cronicas

d'Enric Lasseuga cada matin sus Radio Bayonne. Lo gascon, aquera lenga qui ne coneishèvi pas a l'epòca mes qui devinavi dejà...

dab aqueth salut tan simpatic: Qu'ei Enric de Nosta, Adishatz,

C'est Henri de chez nous, au revoir!

Adishatz, un mot qui hè partida deu men vocabulari, longtemps abans qu'arribe la marca deu medish nom. Adishatz, un mot qui utilizi sovent tà saludar la sòr dab qui, per aquò, parli en basco.

Mes un còp acabat lo prosei, qu'ei tostemps adishatz en sovier

deus bilhets radiofonics d'Enric Lasseuga.

E puish, un aute clinhet a un aute Enric, l'un deus nostes cosins landés

dab qui parlàvam francés, la lenga comuna enter Gascons e Bascos.

Mes Enric ne parlava pas tot a fèit lo medish francés que nosautes

pr'amor la soa lenga mairana n'èra pas hèra luenh.

En la vita que cau estar atentiu...

Lo noste Landés que disèva: qu'ei totun mei plasent de díser

«E adishatz, quin va lo mèste? - Que pòt anar doçament»...

Mei plasent?

Qu'ei de bon compréner quan avetz los pairs e los pairbons bascofònes.

Que i a aquiu hòrt de delicatessa, d'afeccion, de dignitat,

quauquarren d'intime mes tanben d'obèrt suu monde...

Pr'amor que per jo, díser adishatz que vòu díser ongi etorri, planvenguts.

Emplegar ua auta lenga que lo francés n'ei pas voler crear ua navèra barrèra, qu'ei meilèu un convit tad entrar dens un univèrs dab los sons messatges universaus com lo qui ei presentat dens la cançon

Los de qui cau deu grop Nadau.

Au demiei deus soviers nombrós de quan èri mainat, que i a tanben

aquesta frasa misteriosa : « Que sòi era immaculada concepcion ».

Qu'èm donc ací a Lorda, dab aquera aparicion misteriosa devant de jo.

Ua frasa qui n'ei pas ni basca, ni francesa, ni espanhòla...

mes qui s'i sembla... lhèu latina ? Nani, qu'ei en gascon.

Aquera lenga gascona qui religa la vath d'Aran, Bordèu e la punta deu Medòc en passant per Baiona e Anglet !

Dab aquestes soviers hens lo cap, que hè dejà mantuas annadas

qu'ensagi d'apregondir las meas coneishenças sus la lenga occitana,

la cinquau per jo après lo basco, lo francés, l'espanhòu e l'anglés.

Aqueth gascon meravilhós qui tot d'un còp e v'illumina

e vos ajuda tà compréner tota la toponimia deus Pirenèus

e deu sud de França en generau.

Ua lenga qui serveish tanben de palanca tad anar dinc en Itàlia, en Catalonha, o en Galícia ; tad anar tanben de cap tà l'espanhòu

o lo portugués qui v'entraina eth medish dinc a Brasiu.

Las lengas regionaus ne deverén pas favorizar lo replec sus si medish, ce gausan enqüèra denonciar daubuns.

Que harén lhèu miélher d'estar atentius eths tanben...

e de començar de miélher mestrejar lo francés sovent d'aulhors.

Non, ne seram pas los hossaires de la lenga gascona.

Ne serèi pas tanpòc lo son defensor, nani.

Meilèu que de'm limitar a la deféner, que m'estimi mei de la víver tot naturaument, com ac hèi dejà tanben dab la lenga basca.

Miélher que de granas reivendicacions, que m'estimi mei ua utilizacion vertadèra e accions eficaças.

Apréner-la, emplegar-la, partatjar-la e jogar dab era, anar de cap a locutors qui vaderàn lhèu amics... ací que son las meas prioritats.

Aunorat d'estar convidat ad arrejúnher l'Academia, que voi uei préner ací dus engatjaments :

- purmèr, lo de continuar d'apréner la lenga gascona

- dusaument, lo de continuar d'assegurar la soa promocion en la vita publica : suus mèdias e los hialats sociaus.

Pr'amor en la vita, que cau estar atentiu e aunèste tanben ; e ací, l'aunestetat que passa per la reconeishença deu hèit gascon e lo respècte qui devem aus locutors o aus lors descendents qui a bèths còps d'aulhors e's desconeishen.

Que sembla lhèu mauaisit de tornar aver locutors complets a Baiona e Anglet com quauques ans a, mes l'exemple de la renavida de la lenga basca, enqüèra en ua situacion pro dificila totun,

que ns'amuisha que tot ei possible si meten en plaça mejans.

Atau, manca d'aver locutors complets, que podem totun har que los abitants e los elejuts d'aqueste terrtòri coneishin enfin eths tanben totas aqueras subtilitats e aquera riquessa qui constitueish la lenga gascona.

En ua França, ua Euròpa e un monde qui dobtan de mei en mei,

n'avem pas nada bagueta magica tà resòlver tots los problèmas, mes dab las arraditz e las valors nostas qu'avem ua partida de la solucion tà bastir amassa un aviéner mei bon.

Estar qu'ei miélher qu'aver.

Meilèu que d'aver, que m'estimi mei, que ns'estimam mei d'estar curiós, respectuós, aunèstes e atentius.

Longa vita a l'Academia Gascona de Baiona.

Milesker deneri, gran mercés a tots !